تازه‌های نشر
1396
انتشارات بهجت
مارگریت دوراس
آشپزخانه‌ی مارگریت
یادداشت‌های روزانه
ترجمه‌ی مریم قرسو
این کتاب به‌واقع نه رمان است و نه کتاب آشپزی. همان صورت واقعی و جریان رونده و سیال ذهن مارگریت دوراس است که هرگز در یک‌جا متوقف نمی‌شود. یادداشت‌های پراکنده‌ای است که در زمان و موقعیت‌های مختلف نگاشته شده و دو وجه مختلف اما مکمل از یک فرد را بازمی‌نمایاند. در این نوشته با تمامیتِ انسانیِ یک نویسنده مواجه هستیم: زنی فرهیخته، مادر و دوستی صمیمی که بخش بزرگی از حواس زنانه‌اش را در یادداشت‌های روزمره‌ی خود ثبت میکند.
جهانی آکنده از گونه‌ای تعلیق و درآمیختگی میان حواس غریزی و اندیشمند: گاه درست در میانه‌ی یادداشت‌کردنِ دستورِ یک غذا، نویسنده‌ِی متفکر و گاه تلخ بر مادری که آشپزی میکند غالب می‌شود و واژگان را چنان در خیال می‌پروراند که همه چیز از یک دستور ساده‌ی آشپزی به جهانی درهم‌پیچیده تبدیل می‌شود. موضوع یادداشت‌ها همواره حول آشپزی‌کردن، تهیه‌ی خوراک و یا آنچه درحین خوردنِ چیزی به ذهن نویسنده آمده می‌چرخد، اما تفسیرهای دوراس در تمامی این لحظات همان تصویری است که از او به‌عنوان نویسنده‌ا‌ی پیشرو می‌شناسیم. او در یادداشت‌های پراکنده‌ی خود نگرانِ غذای مخاطبی است که شاید روزی نوشته‌ی او را بخواند و نگران این است که غذایش برای مهمان‌ها کم نیاید، شور یا شیرین نشود، نسوزد ... و این‌ها را با چنان نگارش دوستانه‌ای می‌نگارد که گویی در زمان حال، حاضر و هویدا، در گفت‌وگویی دوستانه با شما سخن می‌گوید. در قالبِ کتابِ آشپزی نمی‌نگارد، فقط در چند مورد اندازه و پیمانه می‌دهد، در باقی موارد همه چیز را به عهده‌ی خواننده می‌گذارد. در بین دستورهای غذایی درد دل میکند، خاطره‌اش را از آن غذا می‌گوید ... انگار او روزی را در کنار شما نشسته، دستور پختِ یک خوراک را بدون آداب و تشریفات و اندازه به شما می‌دهد، می‌خندد، قهقهه می‌زند و گاه در خاطرات بسیار دور فرو می‌رود ... و در تنهایی و خیال‌پردازی، همراه با بوی غذا و بخار عطرآگین آبِ جوشیده، همان چیزی که بسیاری از زنان آن را در زمان آشپزی‌کردن تجربه کرده‌اند، پَرسه می‌زند.
در روزهای دانشجویی و کتابخانه‌رفتن‌های هرروزه، تصادفاً در کتابخانه‌ی ژرژ پُمپیدو، نمایشگاهی از آثار و نگاشته‌های مارگریت دوراس را دیدم. در این نمایشگاه فیلم‌ها، کتاب‌ها و دست‌نوشته‌های بسیاری از دوراس به نمایش گذاشته شده بود؛ آثاری که هرکدام به گونه‌ی خود در تاریخ ادبیات جهان ماندگاراند. کتاب حاضر به همتِ میشل کاستنر گردآوری شده است. او دست‌نوشته‌های دوراس و نوشته‌هایی که به آشپزی و آشپزخانه مربوط می‌شود را گردآوری و مدون کرده و در نهایت آشپزخانه‌ی نویسنده را نه‌فقط در قالب تصویر، بلکه در هیبتِ واژگان، ثبت کرده است. این کتاب در سال 1999 توسط انتشارات بنوآژاکوب در فرانسه منتشر اما با اعتراض پسر دوراس بر سر مسائل حقوقی به‌ظاهر از بازار جمع‌آوری شد. با وجود این بحث‌ها و اعتراضاتی که درست مانند کتاب زندگی مادی بر این کتاب نیز وارد شد، هنوز یکی از مجموعه‌نوشته‌های محبوبِ مخاطبانِ دوراس به‌شمار می‌رود.
مریم قرسو